De ontdekking van je Zelf

Spirituele dromen zijn voor mij dromen die bijdragen aan de ontdekking van je innerlijke wezen en aan de verbinding van je wezen met een transcendentaal IETS. Culturen van alle tijden hebben dat ‘iets’ diverse namen gegeven: God, Goden, Jahwe, Allah, Brahman, Kosmos, Universum, Mysterie, het AL en noem maar op.

Het vinden van je wezen en de verbinding met het IETS is van alle tijden en culturen. Het is niet alleen een persoonlijke ontdekkingsreis, het is zelfs een universeel gegeven. Er zijn dan ook veel verschillende beelden voor de universele reis van de mens in omloop. Uit het oude Griekenland kennen we de Hermesstaf met drie of meer fasen of knooppunten. Uit India komt de zittende Yogi met de zeven chakra’s. Er zijn ook systemen met negen of twaalf fasen. De piramide of driehoek is een universeel symbool voor de wordingsreis van onder naar boven. De Boeddhistische stupa verwijst naar hetzelfde, net als mount Meru voor de Hindoes. Dante’s Divina Comedia beschrijft dezelfde reis. De beeldenrijkdom is overal om ons heen; je hoeft het alleen maar te herkennen. Ook kunstenaars creëren deze beelden, vaak zonder te beseffen wat de betekenis ervan is. Voor mij persoonlijk is de Jungiaans psychologie een belangrijk kompas op deze reis. Eerst zal ik iets van dit kompas beschrijven. Daarna deel ik twee van mijn eigen droomervaringen ter illustratie.

Jungiaanse psychologie

Individuatie noemde dieptepsycholoog Carl Gustav Jung het worden wie je in wezen bent. Een belangrijk deel van Jungs psychologie gaat erover dat ons bewuste Ik, dat relaties aangaat met de omgeving, niet je wezenlijke kern is. Het bewuste Ik wordt ook wel Ego genoemd en je wezenlijke kern het Zelf. Soms ervaren we dat Zelf een moment. Het is een totaliteitservaring, immens groter dan je kleine ‘ikje’ en een intense beleving van universele verbondenheid. Wie dat heeft meegemaakt verlangt ernaar terug, gaat ernaar op zoek. De ontdekkingsreis naar je Zelf is dan begonnen. Dat moment wordt ook wel de spirituele geboorte genoemd en de reis een spirituele reis.

Vergelijkend mytholoog Joseph Campbell noemt het in zijn boek ‘A hero with a thousand faces’ de reis van de held. Ga je de queeste, dan ben jij die held en zul je in heel wat mythologische situaties verwikkeld raken, de geweldige en de gevaarlijke ‘perils of the soul’. De dromen die je begeleiden op deze reis zijn spirituele dromen. Ze zijn indrukwekkend en vaak voorzien van mythologische of bovenpersoonlijke beelden. Behalve inzicht in de persoonlijke droombetekenis is kennis van mythologische en spirituele thema’s dan ook van groot belang om de reis goed door te komen. Een reis die je voorgoed verandert.

  Monomythe: de spirituele reis of reis van de held/in

Tijdens die reis word je geconfronteerd met je ego-bindingen die je psyche gefragmenteerd houden. Blijf je erin hangen, dan heeft het leven de neiging je steeds weer in dezelfde soort situaties te brengen, totdat je door veel innerlijke of uiterlijke strijd inzicht hebt verkregen in wat je vasthoudt. Dromen geven je inzicht in je situatie en wanneer je ze begrijpt kun je sneller de keuze maken je van die ego-binding te bevrijden. Je bent dan actief deelnemer aan het wordingsproces dat zich aan je voltrekt. Dat vergt strijd, moed en jezelf trouw blijven. Telkens weer. Stap voor stap los je zo al je ego-bindingen en word je meer en meer je Zelf. Jung noemt achtereenvolgens de Persona, de Schaduw, de Anima of Animus en de Manapersoonlijkheid die in opeenvolgende fasen in je dromen verschijnen en die je hebt te integreren in je psyche. Dat is een proces van defragmentatie, van heelwording. De Persona bevat de maskers die je naar de buitenwereld opzet en waarachter je je ware ik verbergt tegen oordeel en veroordeel. De Schaduw bevat alle onderontwikkelde delen van jezelf, de weggedrukte en de nog niet gekende. De Anima is het vrouwelijk deel van je psyche en de Animus het mannelijke deel. De Manapersoonlijkheid is het ikje dat zich vereenzelvigt met zijn inzichten, het oerbeeld van de held, de profeet of de wereldhervormer. Krachten waaraan je kunt groeien of ten onder gaan. Je verbinding met je kern, het Zelf, zorgt ervoor dat je telkens de juiste aanwijzingen krijgt wat er gaande is en hoe je ermee om kunt gaan.

Synthese en transformatie

Trancewerk, spirituele dromen en visioenen brengen je indrukwekkende inzichten over je ontwikkelingsweg, de menselijke psyche en het mysterie van het leven. Ze hebben een transformerend effect en tillen je naar een hoger perspectief dan voorheen, waar these en antithese tot een synthese samensmelten. In de alchemie noemt men dit de vereniging der tegendelen. Mysteriereligies en diverse oosterse religies kunnen hier beter mee uit de voeten dan het Christendom, het Jodendom en de Islam. De eerste hebben beide gezichten van het mysterie, de lichte en de duistere, op een hoger niveau geïntegreerd. De laatste kenmerken zich door de these – antitheseverhouding, een polariteit tussen wat men goed en kwaad noemt.

Twee illustratieve droomervaringen

1. Visioen – De Mensenpiramide, 29-12-2012

Dommelend in bed ’s morgens verschijnen er massa’s beelden en fragmenten. Ik wil ze niet vasthouden; slechts aanschouwen. Het zijn er teveel ook en ze rollen over elkaar heen als golven op het strand. Ik sta in het zand en laat de golven mijn voeten omspoelen. Dan ineens ontrolt er zich een overweldigende droom aan me. Het zwelt aan en ik ga erin mee.

Scene 1

Vier vluchtige doorschijnende mensengedaantes komen naast elkaar op mij af. Ze komen brede trappen van een piramide af. Het is alsof ze mij iets mee willen delen. Ze hebben mijn aandacht.

Scene 2

Ik vlieg over hen heen over een veld waar veel van die gedaantes zijn. Verderop staan gedaantes in groepjes bijeen. Weer verderop is het een mensenmassa van gedaantes. Ik zie de verschillende gezichten. Ze staan dicht opeen nu en houden de treden van de trap waar de eerste vier vanaf kwamen omhoog.

Scene 3

Ik zweef langs de trap omhoog. Onder mij zie ik dat de piramide bestaat uit allemaal mensen. Dicht op elkaar gepakt staan ze. Elke hogere laag mensen staat op de schouders van anderen onder hen. De hele piramide is gemaakt van mensen.

Betekenis

Scene 1: De piramide is dezelfde als het universeel symbool voor de ontwikkelingsreis van de mens dat in de loop der jaren in mij is ontstaan. Ik heb het gebeeldhouwd op een grote monoliet in de bossen waar ik gevast heb. De vier gedaantes aan het begin zijn vluchtig en doorzichtig als geesten. Zij beelden uit dat dit fragment gaat over spirituele zaken. Ze dalen af van de piramide om mij iets te laten aanschouwen. Ze komen mij dus ergens bewust van maken. De vier zijden van de piramide worden door hen vertegenwoordigd: overeenkomend met de vier elementen van de menselijke psyche die zich evenwichtig moeten ontwikkelen tot aan de top van wat mogelijk is (de top van de piramide). Vier is een symbolisch getal. De vier windstreken verwijzen naar alle kanten van de aarde. Uit de vier elementen (aarde, water, vuur, lucht) is alles opgebouwd, zo geloofde men vroeger. Ze staan tegenwoordig (en ook in o.a. de alchemie vroeger) voor de vier psychische aspecten die door de vijfde pas zinvol worden. Dat vijfde is de kwintessens of je geest die zich op het kruispunt van de vier bevindt. De vier staan in dit dagdroomfragment dan ook voor ‘alle zijden van de ‘psyche’, of dat nou de individuele, de collectieve psyche of die van de mensheid betreft.

Aarde (noord), Water (west), Lucht (oost) en Vuur (zuid)

In scene 2 krijg ik de ontwikkelingsreis van de mens in niveaus of fasen te zien.

– In het begin zie ik een veld vol mensen. Zij staan zonder onderling verband los van elkaar. Dit geeft aan dat op dit ontwikkelingsniveau van de psyche er geen overeenkomstigheden zijn in visie. Ieder ziet het mysterie van het leven vanuit eigen standpunt. Er is geen verband tussen de delen van de psyche en tussen mensen.

– Verderop staan ze in groepjes. Het vertelt dat op dit niveau er verbanden zijn gelegd tussen verschillende psychische fragmenten en tussen de visies van enkele mensen. Dit is het begin van cohesie. Er zijn al vele clusters, maar nog geen onderlinge verbanden tussen hen.

– Weer verderop zijn de clusters met elkaar verbonden tot één massa. Dit verbeeldt het niveau waarin alle psychische delen op elkaar betrokken zijn en met elkaar verband houden.

– Pas daarna verschijnt de piramide. De piramide gaat over de differentiatie in de psyche die er in de vorige fasen nog niet was. In de vorige drie fasen waren ze al wel aanwezig, maar nog onbewust, door elkaar heen. De vierdeling of verdeling in psychische functies verschijnen in de vierkante grondvorm van de piramide. Hier ben je je er bewust van geworden dat er verschillende functies zijn die elk een eigen perspectief op het geheel hebben. Hier ontstaat ook het besef dat ze elkaar nodig hebben om tot ontwikkeling en heelheid te komen. Gevoel, verstand, intuïtie en waarneming is zo’n vierdeling. Jung heeft deze gevonden en toegepast in zijn theorieën. Tegenwoordig wordt de Big Five vaak gebruikt. Of de psyche in werkelijkheid nu uit 4, 5, 6, of meer delen bestaat doet er niet toe. Het gaat erom dat ‘vier’ een symbool is voor al je psychische aspecten of elementen in balans.

– Ik zie dat de piramide is gemaakt van mensen: de universele ontwikkelingsreis van de mens is gemaakt van de ervaringsrijkdom van de mensheid. De gehele mensheid van prehistorie tot heden vormt de universele ontwikkelingsreis. Onder is het breed, want velen zijn zover gekomen in hun leven. Naarmate je hoger komt zijn er steeds minder mensen die al zover gevorderd zijn. Vandaar de vorm van de piramide.

De mensenlagen in de droom houden de treden van de trap naar boven omhoog. Dit geeft aan dat de inspanningen van onze voorouders en tijdgenoten ons de rijkdom aanleveren (de trap) waardoor de reis naar de top voor ons eenvoudiger is dan voor hen. Zij moesten elk niveau bevechten, offerden hun leven eraan op. Wij kunnen daardoor beschikken over hun verworvenheden om de reis naar boven sneller en makkelijker te maken. Dat geldt zowel voor de individuele mens, als voor collectieven en de gehele mensheid. Voor elk een eigen piramide. De individuele mens kan zijn eigen top bereiken, het punt waarop alle tegendelen van de psyche zich verenigen en een totaal perspectief opleveren. Zouden een Boeddha en een Mohammed daar voorbeelden van zijn, of een Martin Luther King, Mahatma Gandhi en Mandela? Een enkeling komt zover. Ook collectieven kunnen een stapje verder komen. Ik denk daarbij aan wat deze individuele grootheden in hun collectief hebben bereikt. King voor de zwarte gemeenschap in de VS en indirect voor de blanken, Gandhi voor India en indirect voor Engeland, maar ook voor alle koloniale en koloniserende landen, Mandala voor de zwarte bevolking van Zuid-Afrika, maar ook voor het gehele land. Cultuursprongen veroorzaken ze. Een trede hoger op hun ontwikkelingsniveau van het collectief. Elke sprong van het collectief heeft ook weer een stap in de ontwikkeling van de mensheid tot gevolg. Zo zie je dat ieder individu die de eigen top bereik ook van invloed is op de ontwikkeling van het de collectieven waaronder het valt en van de mensheid als geheel. Strijd is het. Individueel, collectief en universeel. Offers vraagt het. Die van je ego, van je eigen leven, van iedereen. Niet voor niets is de piramide een universeel symbool, een archetype.

Chichen Itza, Mexico

Ze komen me halen de vier. Ze laten me dit aanschouwen. Waarom? Ik ben het vijfde aspect, de kwintessens onderweg naar de top. De avond voor de droom vroeg ik of ik eindelijk weer eens een droom mocht krijgen die me het mysterie van het leven verder zou onthullen. Het werd dit visioen. Ik vroeg en kreeg en ben blij dat ik dit mocht zien.

Droom – Twee keer gefusilleerd, 03-12-2008

Ik sta met een stuk of tien andere mannen in een soort geul aan de voet van een stuk hoger gelegen terrein. We staan op een rij en zullen doodgeschoten worden. We staan een meter of twee uiteen. Op het hoger gelegen stuk land staat het peloton dat ons zal doden. Dat zal gebeuren met pijl en boog. Onze ‘beulen’ leggen aan. Ik weiger de blinddoek maar kijk ze niet aan, want zou nerveus kunnen worden voor het naderende gebeuren. Links van mij staat een TV aan. Daar kijk ik dan maar naar, maar stel me mentaal in op wat ik zo zal voelen. Dat wil ik bewust ervaren. Ik hoor de pezen zingen en de pijlen aan komen suizen. Ik voel ze in mijn borst inslaan en deze doorboren. Het geluid die de pijlen in mijn lichaam maken hoor ik goed. ‘Vreemd dat ik geen pijn voel’. Wanneer ik om me heen kijk, zie ik iedereen neervallen en sterven, behalve de man naast me. Zijn borst is even doorboord als de mijne. Dan kijk ik naar mezelf. Ik sta nog. Een stuk of tien pijlen hebben mijn romp doorboord. De punten steken uit mijn rug. Ik bloed en ik sta nog. Onze beulen leggen weer aan. Dit keer kijk ik ze aan. Ook deze lading pijlen treft ons beiden. We lijken wel speldenkussens, maar nog staan we en ik bloed. Ze willen voor de derde keer aanleggen, maar nu vind ik het welletjes. “Genoeg”, roep ik. “Laat me waardig sterven. Je ziet toch dat we gaan sterven? Je ziet toch het bloeden?” Ze laten ons met rust, Ik draai me om en loop traag en moeizaam weg van deze plaats. Ik bekijk mijn borst vol pijlen en zie mijn bloed stromen. ‘Ik moet toch allang dood zijn? Zoveel bloedverlies kan een lichaam toch niet aan en zoveel schade aan de organen ook niet?’ Strompelend kom ik bij een boom aan. Daar wil ik van het uitzicht zitten genieten in afwachting van mijn dood. Ik zoek steun tegen de boom. Het drukt de pijlen die door mijn rug uitsteken terug. ‘Zal ik ze er maar uithalen?’

De droom maakt een sprong. Ik loop over een landweggetje in de heuvels. Mijn pijlen zijn eruit. Ik bloed nog steeds lichtjes en loop onvast. De man die tijdens de executie naast mij stond komt naar me toegelopen. Zijn pijlen zijn er ook uit. Hij bloedt niet eens. Ik zie zelfs geen gaten in zijn kleding. Hij loopt gewoon. “Hoe kan dat? Je moet allang dood zijn! Waarom ga je niet dood”, zegt hij tegen mij. Hij snapt het werkelijk niet. Ik ook niet. Het is gewoon zo. Ik bloed ook bijna niet meer. Dan word ik wakker.

Betekenis:

Ik ben al aardig gevorderd in me meer identificeren met mijn ego. Ik ben overwegend gefocust op mijn wezen, mijn kern of Zelf. Ik word gefusilleerd. Dat betekent dat mijn overgebleven identificatie met mijn ego wordt gedood. De pijlen doden slechts de resten van mijn binding aan mijn ego. Doordat ik mij niet zo veel vereenzelvig met uiterlijke verworven- of gegevenheden (ego) en er al veel van is gesneuveld op mijn ontwikkelingsreis, valt er ook niet veel meer te doden. Ik bloed wel wat en strompel ook, maar er is geen pijn, want ik ben het niet die in mij sterft. De pijn heb ik in het verleden al gehad toen delen van mijn ego-identificatie stierven. Het bloeden en strompelen is het laatste restje ego-binding dat er nog is en sterft. Daarom kan het ook getroffen worden. Iedereen in de ‘line up’ sterft door de pijlen. Zij stellen mensen voor die zich geheel met hun ego vereenzelvigen. Wanneer je dat dan doodt, blijft er niemand over. De man naast mij blijft leven, want hij heeft geen ego-binding meer. Daarom heeft hij in de tweede scène van de droom ook geen pijlen meer in zijn lichaam, loopt hij gewoon en bloedt hij niet. Hij stelt de mens voor die zijn kern al volledig heeft bevrijdt van ego-bindingen.

Deze droom vertelt me dat voor de eenwording met mijn kern mijn laatste restje ego-bindingen moet sterven. Dat gaat me tijdelijk verzwakken (strompelen en bloeden), maar is noodzakelijk voor de laatste stap.

Het visioen beschrijft de ontwikkelingsreis van de mens, hoe die tot stand is gekomen, dat het universeel is en dat wij die individueel gaan. De droom stelt: Tijdens je reis sterven je egobindingen en word je meer en meer je Zelf, je essentie, of kern. Om de reis tot het einde te maken moeten ook de laatste restjes ego-binding gestorven zijn om zo je kern volledig te onthullen. Je zult een periode verzwakt zijn hierdoor, maar je wezenlijke kernbewustzijn blijft bestaan. Jij mens, bent de kwintessens van de spirituele reis.